آتروپین با دوز پایین باعث ایزوتروپی در یک مورد بالینی شد

نویسنده: لیندا چارترز

ویراستاران علمی: دیوید ال. گایتون، MD؛ شریل استیونسون

نکات کلیدی

درمان‌های نزدیک‌بینی (مایوپی) شامل لنزهای ارتوکراتولوژی و آتروپین با دوز پایین هستند که هرکدام می‌توانند عوارض جانبی خاصی داشته باشند.

یک مطالعهٔ موردی، ایزوتروپی (انحراف چشم به سمت داخل) را به‌عنوان یکی از عوارض احتمالی ناشی از مصرف آتروپین در مدیریت مایوپی نشان داد.

توضیح بالینی

مایوپی به یک چالش سلامت عمومی در سراسر جهان تبدیل شده که در نتیجهٔ استفادهٔ گسترده از نمایشگرهای الکترونیکی در تمامی سنین، رشد فزاینده‌ای پیدا کرده است.

درمان‌های مختلفی برای مایوپی مطرح شده‌اند؛ از جمله لنزهای ارتوکراتولوژی (Ortho‑K)، لنزهای تماسی پریفِرال دی‌فوکِس (با انحنای محیطی)، و چکاندن آتروپین با دوز پایین به‌منظور توقف یا کند کردن پیشرفت مایوپی.

تمام این درمان‌ها مزایا و معایب خود را دارند و چشم‌پزشکان و اپتومتریست‌ها باید از آنها آگاه باشند.

دکتر دیوید ال. گایتون، MD – استاد فوق‌تخصص چشم‌پزشکی کودکان در مرکز چشم‌پزشکی کودکان زانوِیل کریگر در مؤسسه چشم ویلـمِر، دانشگاه جانز هاپکینز (بالتیمور، مریلند) – در سی‌وهفتمین نشست سالانهٔ “مفاهیم جاری در چشم‌پزشکی” Wilmer Eye Institute، یک عارضهٔ بالقوه در ارتباط با مصرف آتروپین با دوز پایین را گزارش کرد که پزشکان باید نسبت به آن هوشیار باشند.

شرح مورد بالینی

یک پسر ۱۵ ساله در سن ۸ سالگی دچار مایوپی شد و درمان با آتروپین ۰٫۰۱٪ روزانه برای هر دو چشم آغاز گردید.

با پیشرفت نزدیک‌بینی، دوز آتروپین سال‌به‌سال افزایش داده شد.

در سن ۱۴ سالگی، بیمار دچار ایزوتروپی متناوب در چشم چپ شد و در همان زمان، شروع به تجربهٔ کاهش دید نزدیک کرد به‌گونه‌ای که برای دید اشیاء نزدیک، مجبور بود عینک خود را بردارد.

وی همچنین گزارش داد که ادراک عمق وی کاهش یافته است.

در سن ۱۵ سالگی، دوز آتروپین به ۰٫۲٪ روزانه در هر دو چشم افزایش یافت.

پس از سه ماه مصرف، دوبینی دائمی (Diplopia) ایجاد شد و مصرف آتروپین قطع گردید.

بیمار تحت عمل جراحی استرابیسم برای درمان کشش شدید عضلهٔ رکتوس داخلی قرار گرفت؛ در هر دو چشم، عمل عقب‌نشینی عضلات به میزان ۶ میلی‌متر انجام شد.

هفت هفته پس از جراحی، چشم‌ها کاملاً هم‌راستا بودند، دوبینی برطرف شد و عمق‌دید (Depth Perception) بیمار بازگشت.

علت احتمالی بروز ایزوتروپی

دکتر گایتون توضیح داد که افزایش تدریجی دوز آتروپین موجب شده بود تا برای حفظ تمرکز در دید نزدیک، تلاش تطابقی (Accommodation Effort) چشم‌ها افزایش یابد و این باعث تقارب ناخواسته (Convergence) شود.

عادت بیمار به برداشتن عینک برای دید نزدیک دوچشمی در فاصلهٔ حدود ۱۲٫۵ سانتی‌متر، به حدود ۴۸ دیوپتر منشوری (Prism D) از تقارب نیاز داشته است.

طی زمان، این نوع تقارب غیرطبیعی موجب کوتاه شدن عضلات رکتوس داخلی شد که واکنش طبیعی بدن نسبت به تقارب طولانی‌مدت و نامناسب است.

توصیه‌های کاربردی

دکتر گایتون برای جلوگیری از چنین مواردی، نکات عملی زیر را پیشنهاد داد:

1. اگر دوز آتروپین از ۰٫۰۵٪ بالاتر رود، باید از عینک دوکانونی (Bifocal) استفاده شود.

2. می‌توان از عینک‌های دوکانونی مخصوص کار با رایانه (Computer Bifocals) استفاده کرد با تنظیمات زیر:

   • بخش بالایی: +1 تا +1.5 دیوپتر

   • بخش پایینی: در مجموع +2.5 دیوپتر

3. بیماران با مایوپی متوسط تا شدید نباید برای دید خیلی نزدیک، عینک خود را بردارند و دوچشمی نگاه کنند؛ اگر لازم بود، باید حداقل یکی از چشم‌ها را بپوشانند.

جمع‌بندی

دکتر گایتون اظهار داشت که احتمالاً این اولین مورد ثبت‌شدهٔ بروز ایزوتروپی در نتیجهٔ تجویز آتروپین جهت کنترل پیشرفت مایوپی است.

او افزود:

«در گذشته، زمانی که از آتروپین ۱٪ برای کندکردن پیشرفت مایوپی استفاده می‌شد، همزمان از عینک دوکانونی نیز کمک می‌گرفتیم. من از عینک‌های دوکانونی با بخش بالایی بالا (Highly Placed Flattop Bifocals)** بدون آتروپین استفاده می‌کردم و نتایج خوبی می‌گرفتم، تا زمانی که گوشی‌های هوشمند با نوشته‌های بسیار ریز وارد شدند؛ چون کاربران را مجبور به نگاه از فاصلهٔ بسیار نزدیک کردند، و این عملاً اثر مکانیزم عینک‌های دوکانونی را خنثی نمود.»

منبع:

Ophthalmology Times, Vol. 50, Issue 1, January/February 2025 – Lynda Charters (Fact‑checked by David L. Guyton MD, Sheryl Stevenson).

Reference:

https://www.ophthalmologytimes.com/view/low-dose-atropine-causes-esotropia-in-patient-case